Reclame is een fenomeen dat al heel lang bestaat. Het is bij ons 21e-eeuwers welbekend, en komt langs allerlei kanalen bij ons terecht: via televisie, internet, mobiele telefoon, radio, dagbladen, weekkranten, tijdschriften etc. etc.
Meestal gaat het bij reclame om het promoten van commerciële producten en diensten, om het publiek aan te zetten tot kopen, of de aangeboden diensten af te nemen. Tegenwoordig is het visuele aspect van reclame van groot belang, en in ons digitale tijdperk zijn de mogelijkheden op het gebied van fotografie e.d. schier eindeloos…
In vroeger jaren ging het er eenvoudiger aan toe. Bijvoorbeeld fotografie was in de eerste helft van de 20e eeuw in de reclame nog relatief zeldzaam.
Ook in Oisterwijk wordt al sinds lang reclame gemaakt. Op deze pagina haal ik een aantal oude advertenties uit het Oisterwijkse vergeetboek. Eens te meer wordt duidelijk hoe snel de ontwikkelingen zijn gegaan. Misschien is er bij sommigen herkenning van de adverterende firma’s, bij anderen verwondering over de bijzondere typografie…Kortom, even terug in de tijd met advertenties uit bijv. oude kranten, V. V. V.-gidsen, weekblad het Kerkklokje, en het publieke domein.
Martin van der Waals
Hotel-pension-restaurant de Zwaan
Het centrum van Oisterwijk kent anno nu verscheidene horecagelegenheden in diverse vormen. Niet weg te denken van De Lind is De Swaen, tegenwoordig een restaurant, maar in vroeger eeuwen begonnen als herberg. Omstreeks begin twintigste eeuw, toen de ‘Swaen’ nog als gewone ‘Zwaan’ bekend stond, werd er ook al reclame voor gemaakt. Onder andere in toeristische gidsen voor Oisterwijk, zoals deze advertentie laat zien.
Schoenfabriek Hollandse jongens
De vorige eeuw was voor Oisterwijk de eeuw van de leder- en schoenindustrie. Aan het begin van De Kuil, waar heden ten dage supermarkt Nettorama actief is, stond in vroeger tijd een schoenfabriek met de fraaie naam ‘Hollandse Jongens’, van de firma Van der Heijden. De getoonde advertentie was speciaal gericht aan de toenmalige ‘huismoeders’, die hun zonen toch zéker moesten voorzien van de kwaliteitsschoenen die hier werden vervaardigd. In de jaren waaruit deze annonce stamt, waren de rollen binnen het gezin nog duidelijk anders dan nu. In het algemeen waren vrouwen toen werkzaam in het huishouden en de heren werkten buitenshuis…
Houten schoenen
In het verleden werden schoenen niet enkel uit leder gemaakt. Er is een tijd geweest dat houten schoenen, ook wel klompen genaamd, gemeengoed waren. Oisterwijk heeft tot midden jaren ’50 aan de Kerkstraat (op de plek waar later garage Spoormakers actief zou zijn) een klompenhandel en -makerij gekend. Spierings-van Esch was de naam. Het was toentertijd gebruikelijk dat bedrijven en middenstanders hun klanten middels een kleine advertentie in het plaatselijk weekblad Kerkklokje een zalig nieuwjaar toewensten.
IJzerwaren
Onder het begrip ijzerwaren verstaan we zaken als bouten en moeren, spijkers, schroeven etc. Een winkel waar dit soort artikelen verkrijgbaar waren, noemde men een ijzerhandel. De meeste kleine zaken op dit gebied zijn verdwenen. Tegenwoordig gaan we naar de grote bouwmarkten…
Bekende namen op dit gebied die in Oisterwijk bestaan hebben zijn te zien in deze advertentie van niet lang na de Tweede Wereldoorlog. IJzerhandel Matheijssen (hier niet helemaal correct gespeld) had zijn winkel aan de Kerkstraat, met de bijnaam “D’n oliebol”. Kwam die bijnaam voort uit het feit dat daar ook smeermiddelen werden verkocht?
Rommeldam aan de Gemullehoekenweg
Vanaf omstreeks het begin van de jaren ’40 konden mensen via kranten genieten van Marten Toonder’s Bommelstrips. Tom Poes was zijn maatje. In Oisterwijk kwam men op het idee de stad van Heer Bommel, Rommeldam, na te bouwen in miniatuur. Zo kon men, zoals deze advertentie zegt, niet alleen in getekende vorm maar ook in werkelijkheid van het Bommel-sprookje genieten. Opening vond Plaats in 1955. Schrijver Godfried Bomans hield een openingstoespraak. Lang bestond het park niet, in 1959 sloot het alweer zijn poorten.
Rommeldam: fantasie of werkelijkheid, bekijk deel 1 en deel 2
Platen draaien
Het begrip ‘disco’ is bekend als muziekgenre maar ook als muziekfenomeen waarbij een ‘disc-jockey’ (oftewel D. J.) de muziek verzorgt door grammofoonplaten te draaien bij bijvoorbeeld een bruiloftsfeest. Ook in Oisterwijk gebeurde dat. Een oude advertentie (op een sticker) zegt dat aan de Beatrixstraat een adres was waar een disco genaamd ‘Cha Cha’ afgehuurd kon worden. Een niet onverdienstelijke tekenaar zorgde voor een illustratieve indruk van het dansen op de discoklanken. Twee van de bezoekers rusten achter een pilaar even uit…of zijn zij verwikkeld in een amoureus onderonsje?
De Gouden Leeuw
Op de hoek van de Stationsstraat en de Spoorlaan (De Spoorlaan heette aanvankelijk Parallelweg) heeft gedurende lange tijd een horeca-etablissement bestaan met de klinkende naam “De Gouden Leeuw”. Na eigenaar Vriens kende het nog verschillende andere uitbaters. De laatste was J. Essenstam, afkomstig uit Apeldoorn. In 1974 werd dit horecabedrijf uitgeschreven uit het handelsregister.
Eurobird
In 1969 opende in de Oisterwijkse bossen aan de Gemullehoekenweg (naast het natuurtheater) Vogelpark Eurobird, dat later werd omgedoopt tot Vogelpark Oisterwijk. Er waren allerlei soorten exotische vogels te zien, zoals papegaaien, toekans, pinguïns en flamingo’s. Maar ook aapjes en kangoeroes. Het park, met restaurant, en verschillende op kinderen gerichte attracties, groeide uit tot een populaire toeristische bestemming maar is in 1993 gesloten.
Beekmans en zijn platenzaak
Aan de Oisterwijke pastoor van Beugenstraat 14 tot 18 is vele jaren een zaak actief geweest die bijna legendarisch is geworden. Martin Beekmans verkocht er aanvankelijk elektrische apparaten, en later grammofoonplaten, compact discs e.d. Begonnen als ‘De radiobeurs’ veranderde de naam van de winkel later in ‘Discotaria’ om als ‘Beekmans Disco’ te eindigen. In het voorjaar van 1996 sloot de winkel zijn deuren.
Eiken meubelen
Vanaf eind jaren ’60 van de vorige eeuw had Oisterwijk een landelijk bekende meubelindustrie binnen de grenzen. “Klop klop” was ooit een van de reclameslogans. Door het hout waarvan de meubels werden gemaakt te bekloppen kon vastgesteld worden dat het om zeer degelijk materiaal ging. Door heel Nederland waren er in de hoogtijdagen van het bedrijf tien toonzalen. De fabriek was gevestigd aan de Heusdensebaan. In 1989 ging de onderneming failliet.
Ambachtelijke meubelkunst
AMKO ambachtelijk gemaakte eiken meubelen was het bedrijf van Gerard Sterk. De fabriek was gevestigd aan de Beneluxstraat. Eén van de telgen van de familie, zoon Klaas Pieter, werd in 1970 Nederlands kampioen wielrennen bij de adspiranten. Omstreeks medio jaren ’70 reed hij een paar jaar als prof. In 1982 volgde nog een comeback als prof met een eigen AMKO-wielerploeg met de markante figuur Ton Vissers als ploegleider. Kopman van de ploeg was Jac. van Meer. Het bedrijf is inmiddels al sinds lang van het toneel verdwenen.
De firma Speet
Een eenvoudige advertentie met sierlijke letters. Vele jaren heeft aan de Dorpsstraat (in de advertentie geschreven met één s) een winkel bestaan met de naam Speet. Zij hadden allerlei huishoudelijke artikelen, speelgoed en galanterieën in hun assortiment. Oorspronkelijk kwam de firma uit Oss. Ans van Erp-Speet runde jarenlang met haar man de winkel in Oisterwijk. Bijzonder was dat de zaak ooit etalages had waar een gang in was voorzien, zodat je er als het ware doorheen kon lopen. Begin jaren ’80 is de zaak gesloten. Opvallend is de merkwaardige letter W in de plaatsnaam Oisterwijk…
Landbouwmachines
Het dorp Haaren werd in 1996 samengevoegd met de gemeenten Esch en Helvoirt, in 1997 aangevuld met het dorp Biezenmortel dat daarvoor tot de gemeente Udenhout behoorde. Voor de zodoende ontstane nieuwe gemeente werd voor de naam Haaren gekozen na het besluit dat daar het gemeentehuis zou komen. Sinds begin 2021 hoort Haaren, na een nieuwe herindeling, tot de gemeente Oisterwijk. Lange tijd is de firma Heesters, later Boeke Heesters, voor Haaren een bedrijf van betekenis geweest. Deze firma importeerde, verkocht en repareerde Landbouwwerktuigen.
De tienden van Heukelom
Als het over oude advertenties gaat dan liggen deze waar het Heukelom betreft (dat sinds 1996 bij de gemeente Oisterwijk hoort) niet dik gezaaid. Deze annonce uit een dagblad uit 1858 is echter in zekere zin ook een advertentie.
In de 19e eeuw dus nog, werden door de ontvanger der domeinen in Den Bosch de tienden op het gewas verpacht van o.a. Heukelom. Ten goede komend aan de domeinen was dit een soort belasting. Een tiende deel van de opbrengst van de gewassen moest worden afgedragen in ruil voor het grondgebruik.
De gebroeders Wolfs uit Moergestel
Het schildersbedrijf van de gebroeders Wolfs in Moergestel hield alweer enkele decennia geleden op te bestaan. Deze onderneming heeft lange tijd in die plaats, aan de Raadhuisstraat 29, zijn activiteiten ontplooid, en men werkte uiteraard ook buiten Moergestel. De gebroeders Wolfs waren Lambert, Pierre en Bernard genaamd. Er werd ook een winkel in verf, behang e.d. op dit adres gedreven. Pierre Wolfs was eveneens een verdienstelijk kunstschilder. Men adverteerde o.a. voor Polydor lakverf (van verfmaker Lero) die de eigenschap had in één laag te dekken…
H. L. van Hulten
In 1945 verscheen deze advertentie in het Kerkklokje van Oisterwijk en omstreken. Het betreft een meubelmagazijn waarvan de exploitant H. van Hulten genaamd was. Gevestigd wijk A nummer 117 (dit was aan de Kerkstraat) In april 1949 echter, werd een bedrijf met dezelfde naam en op hetzelfde adres ingeschreven in het register van de Kamer van Koophandel in Tilburg, maar nu als handelaar in aardappelen, groente en fruit. In mei 1949 werd het assortiment van de winkel nog uitgebreid met chocolade, suikerwerken e.d. In mei 1952 is de zaak opgeheven.
Heinrich Lambert van Hulten (1908-1980) was geboren in Winnekendonk, Duitsland, en in 1932 in Oisterwijk getrouwd met Francisca van de Wiel (Oisterwijk 1909-??) Zijn ouders waren Nederlanders van geboorte. Opvallend is dat hun zoon een Duits klinkende voornaam heeft…
Horeca in het Bosgebied
In deze advertentie ‘van zo’n 60 jaar geleden komen enkele bekende horecagelegenheden uit die jaren aan bod. De Blauwe Kei aan de Rosepdreef was alom bekend en is in deze tijd Meneer Van Eijck geheten. Hotel Bosrand was gelegen aan de Gemullehoekenweg. Opvallend in de advertentie van Bosrand is de afkorting: verm waar het de keuken betreft. Wat zou die afkorting hebben ingehouden? Vermakelijk? Vermoedelijk? Voor de hand ligt: vermaard. Vermaarde keuken…
Vermaard is het voltooid deelwoord van vermaren, een werkwoord dat enigszins in onbruik is geraakt. Het betekent ‘bekend maken’, en vermaard is dus: bekend of beroemd.
Autobusdienst Cito
Het was weliswaar een Bossche onderneming, maar de dienstregeling uit 1922 laat zien dat in die jaren ook Oisterwijk op hun route lag. Die route liep van Den Bosch naar Tilburg en stopte in de tussenliggende plaatsen zoals nu nog lijn 140 van busbedrijf BRAVO (Arriva) dat doet. Tegenwoordig (We schrijven 2025) zijn er wel aanzienlijk meer haltes. De bus van Cito reed in 1922 3x daags. In Oisterwijk werd gestopt bij een halte aan de Lind. Opvallend is dat voor een retour Den Bosch-Oisterwijk hetzelfde bedrag moest worden neergelegd als voor een retour Den Bosch-Tilburg.
Chalet du Bois
De internet-encyclopedie Wikipedia zegt dat het woord chalet zijn oorsprong vindt in het woord Chahtelèt uit het de Arpitaanse taal sprekende deel van het westelijke Alpengebied. Het komt vermoedelijk van het Middeleeuws-Latijnse woord casalis, dat schuilplaats betekent. Met een chalet werd oorspronkelijk dan ook een herdershut aangeduid. Aan de Moergestelseweg, ter hoogte van de Hondsbergselaan, heeft vele jaren een restaurant bestaan, dat Chalet du Bois heette, maar allerminst een herdershut genoemd kon worden. Cuisinier F. Berkelmans zwaaide er ooit de pollepel. Omstreeks midden jaren ’90 van de vorige eeuw.
De dames Dames
Oorspronkelijk uit Friesland afkomstig heeft Anna Dames (1869-1938) vanaf 1907 aan de Kerkstraat 23 in Oisterwijk een kruidenierswinkel gedreven, aanvankelijk samen met haar eveneens in Friesland geboren zus Catharina (1873-1916). De winkel was een filiaal van de Tilburgse kruidenierswinkel van haar broer Servaas Bernardus Dames (1874-1958), die daar sinds 1903 gevestigd was. In 1917 kwam nicht Sabine Dames in de zaak om Anna te hulp te komen. Nadat Sabine in het huwelijk trad en vertrok naar elders, kwam weer een andere nicht, namelijk Petronella Dames (1895-1979) Anna terzijde staan. De winkel is in 1965 nog in andere handen overgegaan, maar werd in 1966 uit de kamer van Koophandel uitgeschreven.
De looierij
Zo werd in de volksmond de lederfabriek in Oisterwijk genoemd. In 1916 is de fabriek opgericht door Chr. van der Aa en de Rotterdammer Vermetten, maar in 1920 volgt overname door het Duitse lederbedrijf Adler en Oppenheimer, en wordt het zodoende onderdeel van de Almij (de Amsterdamse Leder Maatschappij, die naamgever wordt van de Almystraat waaraan de fabriek gelegen is) De Almij behoorde eveneens tot het Adler en Oppenheimer- ‘concern’.
In deze advertentie uit de jaren ’50, waarin personeel wordt gevraagd is het toenmalige ‘logo’ te zien met adelaar en letter O.
Slager van der Eerden
De slagerij van Van der Eerden, die jarenlang aan de noordzijde van De Lind gevestigd is geweest, sloot zijn deuren al vele jaren geleden. Het was een gevestigde naam in Oisterwijk, waar het ging om kwaliteit en ambachtelijke slagerij. Er werd ook met grote regelmaat reclame gemaakt, zoals deze advertentie die in de jaren ’40 van de twintigste eeuw verscheen in het Kerkklokje laat zien. Waarvoor moest je naar Van der Eerden? Het mag duidelijk zijn: voor vlees!!
Herman van Amelsvoort
Begin jaren ’50 van de vorige eeuw startte Herman van Amelsvoort (1922-1996) aan de Hoogstraat zijn winkel in radio’s, stofzuigers en andere elektrische apparaten. De naam van de zaak was ‘De Radiospecialist’. Er is ooit door Van Amelsvoort, toen hij gevestigd was aan de Dorpsstraat, geadverteerd met de slogan “Toestel defect, wij helpen direct”. In 1954 kwam hij op de proppen met het eerste televisietoestel dat de zaak binnen zijn deuren had. In 1963 verhuisde de zaak naar de Kerkstraat. De winkel kwam tot bloei en werd een begrip in Oisterwijk en daarbuiten. Na het overlijden van Herman werd de zaak voortgezet door Herman’s broer Toon en later door Cas, een zoon van Toon. Tot op de huidige dag weten zowel Oisterwijkers als ‘buitenlui’, als zij op zoek zijn naar elektronica, witgoed, en aanverwante artikelen, de winkel aan de Kerkstraat te vinden.
Groot Speijck
Dat moet daar, volgens deze advertentie uit lang vervlogen tijden, prettig toeven zijn geweest bij Groot Speijck… Als ‘lustoord bij uitnemendheid’ liet het in de zomer ook nog een ‘uitnemend strijkje’ zorgen voor muzikale klanken. Een strijkje is een klein muziekensemble dat bestaat uit uitsluitend strijkinstrumenten zoals violen, altviolen, celli en contrabassen.
Al vanaf omstreeks 1917 is Groot Speijck aan de tegenwoordige Van Tienhovenlaan als café bekend. Exploitant (pachter) was toen al enkele jaren E. Michels (bijgenaamd ‘Beer’), wiens zoon Chris vanaf 1933 de huurder werd (vanaf 1969 samen met zijn zoon Harrie). In 1976 werd overeengekomen dat de grond voor een periode van 75 jaar uitgegeven bleef voor 8000 gulden per jaar en dat de gebouwen die erop stonden aan Michels verkocht werden. Op zijn beurt verkocht Michels het in 2008 weer terug aan Natuurmonumenten, die er een bezoekerscentrum gevestigd heeft.
Een ijzerhandel en een drogist
In deze advertenties uit de jaren van de Tweede Wereldoorlog staan een ijzerhandel en een drogist gebroederlijk naast elkaar. Koster-Vugs en Moerenburg zijn namen die in Oisterwijk eigenlijk een welhaast ‘iconische’ status hebben. Moerenburg begon aan de Kerkstraat als drogisterij ‘Het Witte Kruis’ (later werd op dit adres nog een drogisterij gedreven door de fam. Theeuwes) maar vestigde zich later aan de noordzijde van de Dorpsstraat. Koster-Vugs begon aan dezelfde kant van de Dorpsstraat als ijzerhandel en winkel in speelgoed en allerlei huishoudartikelen. Bèr Koster ging omstreeks 1960 aan de zuidkant van de Dorpsstraat verder als Koster ijzerhandel. Koster-Vugs werd later bekend als winkel in luxe huishoudelijke artikelen en tafelcultuur, zoals de duurdere merken pannen, servies, bestek etc. In 2018 is de zaak uitverkocht en gesloten.
Café De Spie
Eertijds was op de hoek Gemullehoekenweg-Scheepersdijk een horecagelegenheid gevestigd met de klinkende naam “De Spie”. De naam zal, vanwege de splitsing in de weg, ontleend zijn aan het spievormig stukje grond waarop het ooit gebouwd is.
In mei 1920 begon de fam. G. Michels-Luijben het hotel-café-pension. Bij vestiging was het adres nog Oirschotsedijk D112. Later werd de naam Gemullehoekenweg. Na het overlijden van de eigenaar ging de zaak in 1952 over op Adriana Michels, zijn dochter. In 1955 volgde overname door A. J. Hoffman. Vanaf 1957 werd er door deze eigenaar een café-restaurantbedrijf in uitgeoefend, en daarnaast begon Hoffman er een detailhandeltje in souvenir-artikelen. In 1978 is het bedrijf gesloten, en in augustus 1979 definitief opgeheven.
Op deze plaats verrrees in de eerste helft van de jaren ’80 van de vorige eeuw een appartementengebouw’.